Vài năm gần đây, chứng kiến sức mạnh của AI, một loại nỗi sợ được hình thành: Sợ bị các “cỗ máy” thay thế. Diễn ra đặc biệt nhiều trong giới công nghệ & đồ họa.
Trong bài này chúng ta cùng nhìn lại lịch sử, để thấy nỗi sợ này hoàn toàn không phải là điều gì mới. Nó đã tồn tại từ lâu, có lúc mơ hồ, và có lúc rõ ràng như hiện tại.
Truyện 1: Từ động cơ hơi nước đến Cách mạng công nghiệp (thế kỷ 18-19)
Vào thế kỷ 18, khi James Watt tạo ra động cơ hơi nước, nó được áp dụng vào ngành vận tải (xe lửa, tàu thủy, …), khiến việc dịch chuyển chở lên thuận lợi & rẻ hơn.
Khi phát minh này được đưa vào ứng dụng, nó giải phóng nhiều sức lao động chân tay, tạo ra nhiều công việc mới, nên được con người ủng hộ & ảnh hưởng rất tích cực tới đời sống xã hội.
Cho đến khi Máy Dệt được “hơi nước hóa” vào thế kỷ 19
Chỉ trong vòng 50 năm, số lượng máy Dệt (và nhiều loại máy khác) tăng vọt, khiến công nhân bị mất việc. Thợ lành nghề không còn được coi trọng & giảm mạnh thu nhập. Cùng với sự khó khăn về cuộc sống là cảm giác không được coi trọng, khiến phong trào Công nhân đập phá máy móc diễn ra mạnh mẽ ở Anh vào đầu TK 19.
(Đọc thêm về máy dệt hơi nước: https://en.wikipedia.org/wiki/Power_loom)
(Đọc thêm về phong trào đập phá máy móc ở Anh: https://en.wikipedia.org/wiki/Luddite)
=======================
Truyện 2: Nhiếp ảnh & hội họa
Khi máy ảnh ra đời, nhiều họa sĩ lo sợ nghề vẽ sẽ biến mất. Khả năng “tả thật” của máy ảnh vượt xa con người về độ chính xác & tốc độ.
Nhưng ngược lại, nhiếp ảnh giải phóng nghệ sĩ khỏi “vai trò” cố gắng “tả thực”, dẫn đến sự bùng nổ của các trường phái như Ấn tượng, Lập thể.
Truyện 3: “Computer”
Fun fact: Thuật ngữ “computer” trước thời máy tính xuất hiện vốn được dùng cho những người có khả năng tính toán rất nhanh & chính xác. Nhưng vai trò & cái tên này ngày nay đã bị mất về tay các máy tính / computer
Vì vậy khi máy tính cá nhân xuất hiện, nhiều chuyên gia cho rằng “người thường không cần đến máy tính”.
Thậm chí Bill Gates cũng từng dự đoán 1 người sẽ không bao giờ cần đến 640 KB. Nhưng thực tế, với hàng trăm GB chúng ta vẫn đang thấy thiếu.
(Đọc thêm: https://en.wikipedia.org/wiki/Computer_(occupation))
=====================================================
Truyện 4: Sáng tạo nghệ thuật và công nghệ: mâu thuẫn hay tương hỗ?
Disney và phim Tron (1982)
Khi Disney làm phim Tron, nhiều họa sĩ từ chối tham gia vì “đây không phải là nghệ thuật thật”. Họ không coi vẽ trên máy tính là làm nghệ thuật, coi đó là sự “phỉ báng”
Bộ phim hoàn thành, nhưng bị loại ra khỏi các hạng mục đề cử. Vì hội đồng nghệ thuật coi dùng máy tính là “cheating”.
Nhưng tại thời điểm hiện tại, chúng ta đều chứng kiến: Dùng máy tính để vẽ rất được coi trọng trong nhiều ngành nghề. Vẽ bằng máy tính không giết nghệ thuật mà mở ra những hướng đi mới.
Tuy nhiên, khi máy tính đi xa hơn với sự xuất hiện của AI thì sự việc trên lại một lần nữa xảy ra. Ví dụ bác Miyazaki (Studio Ghibli) từng gọi AI vẽ là “sự xúc phạm cuộc sống”, vì Ghibli tôn vinh tính thủ công, cái hồn của ngòi bút trong từng nét vẽ.
Có nhiều ý kiến khác nhau ở mục này. Tuy nhiên nhiều người phải công nhận: hoàn toàn có thể dùng AI để làm những phần thiên về kỹ thuật, không cần “hồn” như: lên màu sắc, phối cảnh, dựng storyboard nháp.
==========================
Truyện 5: AI
Khi Deep Blue hạ gục nhà vô địch cờ vua thế giới Kasparov trước năm 2000, thế giới bắt đầu rung động.
Năm 2016, AlphaGo đánh bại vô địch thế giới cờ vây Lee Sedol, là môn được đánh giá có độ phức tạp cao hơn cờ vua rất nhiều.
Nắm 2018, OpenAI_Five hạ gục team vô địch Dota 2, chứng minh các agent AI có khả năng team work và đưa ra quyết định có tính chiến thuật, tập thể & kỷ luật cao. https://www.youtube.com/watch?v=tfb6aEUMC04
Trong cả 3 trường hợp trên, sau khi thua cuộc, các nhà vô địch đều chơi với AI nhiều hơn, và rút ra rất nhiều bài học từ đó.
Con người hoàn toàn có thể “tự học” và đạt tới trình độ cao hơn, nhưng với sự “giỏi giang” của AI, việc chúng ta tương tác, học ngược lại từ đó rút ngắn thời gian để một người trở lên giỏi hơn rất nhiều.
=========================
Chúng ta từng nhiều lần lo sợ công nghệ sẽ thay thế con người. Nhưng vấn đề không phải là công nghệ, mà là cách chúng ta dùng công nghệ. AI, giống như các công cụ trước đây, là tấm gương phản chiếu cách con người chọn sống: nếu dùng đúng, nó mở ra một thế giới sáng tạo, công bằng và nhân văn hơn.
Đoạn kết này được AI viết & mình chọn để biên tập lại, nghe hay hơn hẳn văn gốc của mình. : )
